Często w trakcie trwania procesu sądowego może nasuwać się pytanie, dla kogo w zasadzie ten proces jest? Osoby najbardziej zainteresowane bardzo często są pomijane i niezauważane. Dialog pomiędzy sądem a profesjonalnymi pełnomocnikami jest prowadzony gdzieś obok stron, w nie do końca znanym dla nich języku.
W tym miejscu pojawia się bardzo ważny wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2021 r. rozważający konstytucyjną gwarancję zaskarżalności orzeczenia. Wyrok ten reprezentuje pogląd zupełnie odwrotny do często praktykowanego pomijania głosu stron. Sąd Najwyższy przypomina nam co jest najistotniejsze w procesie sądowym – jest to interes stron. Pełnomocnik nie może podejmować decyzji wbrew decyzjom reprezentowanej przez siebie strony. Profesjonalny pełnomocnik powinien czuwać obok strony, doradzać i wpierać. W toku procesu nie można zapomnieć kogo dotyczy postępowanie oraz że strona może świadczyć sama o sobie.
Sprawa będąca postawą do wydania wskazanego wyroku dotyczyła czworga krewnych i zniesienia współwłasności nieruchomości między nimi. Jeden z uczestników postępowania posiadał pełnomocnika z urzędu, który zaskarżył postanowienie wydane przez Sąd w przedmiotowej sprawie. Następnie, reprezentowany uczestnik we własnym imieniu wniósł do Sądu pismo, które miało mieć taki sam cel jak pismo pełnomocnika – zaskarżenie wydanego przez Sąd postanowienia.
Parę dni później, uczestnik wniósł do Sądu kolejne pismo, w którym cofnął wniesione przez pełnomocnika zaskarżenie z jednoczesnym podkreśleniem, że uczestnik pozostaje przy swoim stanowisku przedstawionym w piśmie sprzed kilku dni.
Tym samym, uczestnik miał na celu cofnięcie apelacji wniesionej przez swojego pełnomocnika i podtrzymanie apelacji wniesionej przez siebie samego.
Co w tej sytuacji zadecydował Sąd? Sąd Rejonowy umorzył postępowanie apelacyjne nie rozpoznając apelacji wniesionej przez uczestnika.
I w tym momencie do sprawy dołączył Prokurator Generalny, który w drodze skargi nadzwyczajnej zaskarżył prawomocne orzeczenie Sądu I instancji w przedmiocie umorzenia postępowania apelacyjnego. Co zauważono, w toku postępowania Sąd Rejonowy potraktował apelację wniesioną przez uczestnika jedynie jako uzupełnienie pisma procesowego pełnomocnika. Samodzielnie wniesione przez uczestnika pismo zupełnie nie było brane pod uwagę jako osobne, pełnowartościowe pismo procesowe, a jedynie dodatek do apelacji pełnomocnika.
Prokurator generalny wskazał, że uczestnik jak i każda inna strona posiadają konstytucyjne prawo do rozpoznania apelacji i tak po prostu nie można zamknąć im do tego drogi. Oczywiście zaznaczone zostało, że co do zasady cofnięcie apelacji prowadzi do umorzenia postępowania, niemniej w sytuacji takiej jak ta, tj. gdzie strona cofnęła jedynie apelację wniesioną przez swojego pełnomocnika, a jej intencją było podtrzymanie apelacji wniesionej przez siebie samego, należy szczegółowo skupić się na intencji oraz celu strony. Jaki jest interes strony, jaki był cel złożenia oświadczenia i czy stronie zależało jedynie na cofnięciu wniosków pełnomocnika, czy może na cofnięciu całej apelacji.
Sąd Najwyższy uwzględnił skargę wniesioną przez Prokuratora Generalnego wskazując, że Sąd I instancji błędnie nie uwzględnił pisma procesowego uczestnika postępowania. W toku postępowania nie ma żadnego dowodu na to, że Sąd jakkolwiek przyjrzał się pismom wniesionym przez Uczestnika, nie mówiąc już o zastanawianiu się nad ich intencjami czy celem. Nastąpiła sytuacja, w której zdanie uczestnika w sprawie zostało zupełnie pominięte i przytłoczone stanowiskiem pełnomocnika.
W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, że strona, dla której ustanowiono adwokata z urzędu, może w każdym czasie wypowiedzieć mu pełnomocnictwo procesowe i oświadczyć, że będzie działać samodzielnie. Odwołanie pełnomocnictwa może nastąpić w formie pisemnej lub ustnie do protokołu rozprawy, przy czym wypowiedzenie takie jest natychmiast skuteczne między stronami.
Należy zaznaczyć, że stronie, która wniosła osobiście jakikolwiek środek odwoławczy nie można ograniczyć przysługujących jej podstawowych uprawnień procesowych tylko dlatego, że jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Mimo, że w trakcie procesu często zapominamy o wadze uprawnień stron, to Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach już wielokrotnie wskazywał, że uprawnienia procesowe stron nie mogą być bezpodstawnie ograniczane.
Jednak, oczywiście należy pamiętać o sytuacjach takich jak postępowanie przed Sądem Najwyższym gdzie strona zobowiązana jest do posiadania zastępstwa, tak jak i w innych przypadkach wymienionych w art. 871 § 1 kpc. Jak przypomina Sąd Najwyższy, należy pamiętać, że pełnomocnik procesowy nie musi dokonywać wszystkich czynności procesowych.
Podsumowując, w toku postępowania nie można zapominać jaką rolę powinien sprawować pełnomocnik oraz kogo tak naprawdę dotyczy całe postępowanie. Zawsze najważniejszy jest interes stron oraz cel podejmowanych przez strony działań, który w razie jakichkolwiek wątpliwości należy dokładnie zbadać.
