W projekcie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) z 17 lutego 2016 r. pojawił się kontrowersyjny zapis dotyczący wprowadzenia jednoinstancyjnego postępowania podatkowego. W ostatnim czasie Ministerstwo Finansów poinformowało, że na razie prace nad projektem zostały wstrzymane.
MF chciało zredukować liczbę instancji biorących udział w postępowaniu odwoławczym w sprawach rozstrzygnięć podatkowych. Obecnie system odwoływań od decyzji naczelnika urzędu skarbowego w pierwszym etapie odsyła podatnika do urzędu II instancji, tj. dyrektora Izby skarbowej, a dopiero w trzecim kroku pozwala na złożenie skargi do sądu. Zdaniem MF dużo korzystniejszym rozwiązaniem byłoby umożliwienie bezpośrednie składanie skarg do sądów administracyjnych, jeśli podatnik nie zgodzi się z decyzją naczelnika urzędu celno-skarbowego, bez wnoszenie odwołań do izb skarbowych. Zapis ten spotkał się z ostrą krytyką zarówno podatników, jak i ekspertów.
W ostatnim czasie Biuro Prasowe Ministerstwa Finansów poinformowało DGP, że wycofano się z kontrowersyjnej propozycji. – Resort planuje pozostawienie dwuinstancyjnego postępowania podatkowego w dotychczasowym kształcie – podkreślono w rozmowie z DGP.
– W ramach KAS powstaną urzędy celno-skarbowe, które zajmą się m. in. wykrywaniem i zwalczaniem nieprawidłowości na wielką skalę głównie w sytuacjach, gdy będą one zagrażały bezpieczeństwu finansowemu państwa. Od decyzji wydanej przez naczelnika takiego urzędu będzie przysługiwało do odwołanie (niedewolutywne). Dopiero po wydaniu przez niego ostatecznej decyzji podatnik będzie mógł ją zaskarżyć do sądu administracyjnego – wyjaśniało MF.
Pierwotna propozycja MF miała na celu skrócenie czasu postępowania podatkowego. W liście przekazanych Piotrowi Dudzie, szefowi Rady Dialogu Społecznego, Ministerstwo podało: „tymczasem dziś przede wszystkim postępowania odwoławcze prowadzone w izbach skarbowych wydłużają czas trwania postępowania, a te powinny być prowadzone szybko i sprawnie. Przewlekłe i wadliwe działania urzędników naruszają zasadę zaufania do organów podatkowych”. Eksperci wskazywali, że propozycja narusza konstytucyjną zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego. W odpowiedzi na co resort wskazywał, że zasada ta może zostać ograniczona odpowiednią ustawą, która będzie zapewniać zasady skutecznej ochrony podatników. „Chodzi przede wszystkim o prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.” – prezentowało Ministerstwo. Zdaniem projektodawców, przeniesienie odwołań bezpośrednio pod rozstrzygnięcia sądów przyśpieszy proces postępowania podatkowego i nie spowoduje nagłego napływu skarg. W cytowanym liście do szefa RDS zapewniano m. in., że reforma wymusi podniesienie jakości wydawanych decyzji na ich pierwszym etapie. Połączyno też ewentualne wprowadzenie jednoinstancyjności z ubiegłoroczną nowelizacją prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, która pozwoliła na merytoryczne orzekanie w sprawie. Resortowi zależało na rozwiązaniu zapewniającym szybkie rozstrzyganiu skarg podatników, które także przyczyni się do zmniejszenia kosztów prowadzenia postępowań. Aktualnie, Ministerstwo wycofało się z ww. argumentów.
Eksperci z DGP komentują, że projekt Ministerstwa mógłby spowodować wiele trudności. Wymieniają przede wszystkim natychmiastowe wykonanie decyzji pierwszej instancji organu podatkowego bez względu na ich zgodność ze stanem prawa. Zdaniem ekspertów taka sytuacja jest korzystna z punktu widzenia Skarbu Państwa. Urzędnicy posiadaliby prawo do natychmiastowego podejmowania czynności egzekucyjnych po wydaniu decyzji zobowiązującej, które później byłyby ewentualnie uchylane przez sądy. „Reasumując: to władza sądownicza, a nie fiskus wymierzałaby podatek.”
