Nowelizacja ustawy o związkach zawodowych reguluje szereg kwestii działalności związkowej, zwłaszcza poprzez przyznawanie kolejnych przywilejów pracowniczych. Pisaliśmy już o rozszerzeniu kręgu osób, które mogą zakładać związki, o zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych. Teraz przedstawimy kolejną propozycję – konieczność uzgadniania decyzji np. dotyczącej obniżki pensji z organizacją reprezentatywną.
Dziś zgodnie z art. 30 ust. 5 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1881) pracodawca samodzielnie podejmuje decyzję w sprawie ustalenia np. regulaminów pracy, wynagrodzenia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, jeśli działające w firmie organizacje związkowe (lub te reprezentatywne) nie przedstawią wspólnie ustalonego stanowiska w tych kwestiach (mają na to 30 dni). To korzystne rozwiązanie zwłaszcza dla firm, w których tylko jedna z kilku funkcjonujących organizacji ma status reprezentatywnej. W ich przypadku wystarczy, że jedna, mała organizacja zakładowa zgodzi się na zmianę regulaminu wynagradzania zaproponowaną przez pracodawcę (wbrew stanowisku pozostałych). Pracodawca może wówczas wprowadzić np. obniżkę pensji bez konieczności uzgadniania jej ze związkami, bo te nie przedstawiły wspólnego stanowiska. Nie musi porozumiewać się w tej sprawie nawet z organizacją reprezentatywną, bo wspomniany art. 30 ust. 5 wskazuje na organizacje w liczbie mnogiej, co oznacza, że konieczne jest wspólne stanowisko co najmniej dwóch takich związków. Jeśli w firmie działa tylko jedna organizacja z takim statusem, pracodawca jest zwolniony z tego obowiązku (potwierdził to SN w orzeczeniu z 8 września 2015 r., sygn. akt I PK 234/14).
Znowelizowana ustawa przewiduje, że jeśli wszystkie związki zawodowe nie ustalą jednogłośnego stanowiska w sprawie obniżki płac, to pracodawca będzie musiał rozpocząć negocjacje z organizacją reprezentatywną. W związku z powyższym „żółte związki” przedstawiające odrębne stanowisko od pozostałych organizacji pracowniczych, działając na korzyść pracodawcy i umożliwiając mu podjęcie korzystnych dla niego decyzji, będą niezgodne z prawem. Zatem jeśli związki nie przedstawią wspólnego stanowiska, a tylko jeden z nich jest reprezentatywny, to właśnie z nim trzeba będzie uzgadniać zmiany. Oznacza to, że porozumienie takie będzie konieczne zawsze, bo jedna z organizacji działających w firmie musi mieć status reprezentatywnej (nawet jeśli żadna nie spełnia wymogów co do liczebności członków, to omawiany status ma najliczniejsza).
– Taka zmiana zlikwiduje lukę w prawie wykorzystywaną przez pracodawców, którym nie zależy na dialogu z załogą – tłumaczy prof. Wiesława Kozek, kierownik Zakładu Socjologii Pracy i Organizacji w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Podkreśla też, że większe znaczenie zyskają duże organizacje zakładowe.
Socjolog przypomina, że problemem nie powinna być zaś sama procedura – przepisy w wielu przypadkach (np. w zakresie stosowania niektórych systemów czasu pracy) już teraz wskazują na konieczność zawierania porozumień z organizacjami reprezentatywnymi, jeśli nie da ustalić się wspólnego stanowiska wszystkich związków. – Bez wątpienia zmiana ta utrudni jednak działalność pracodawców – dodaje.
