Na początku roku pojawiła się szeroko dyskutowana inicjatywa, aby przypisać ubezpieczenie OC do kierowcy, a nie do samochodu. Pomysł upadł, ale pozostały wątpliwości – czyj interes chroni to ubezpieczenie? Rozstrzygnięcie tego problemu ma ogromne znaczenie dla branży leasingowej, ponieważ determinuje to możliwość występowania leasingodawcy jako ubezpieczającego w umowach grupowych i pobierania z tego tytułu korzyści.
Ubezpieczenie OC obejmuje swym zakresem odpowiedzialność cywilną każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego spoczywa zaś na posiadaczu pojazdu mechanicznego. Jak wskazuje się w doktrynie prawa, za posiadacza w rozumieniu tego przepisu należy uznać zarówno posiadacza samoistnego – w działalności firmy leasingowej będzie to leasingodawca, jak i posiadacza zależnego – czyli leasingobiorcę (korzystającego). Który z tych dwóch podmiotów powinien zatem być ubezpieczonym, a który ubezpieczającym?
Problemem w tym przypadku jest art. 18 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, który zakazuje wypłaty ubezpieczającym w ubezpieczeniu na cudzy rachunek, w szczególności w ubezpieczeniu grupowym, wynagrodzenia lub innych korzyści w związku z oferowaniem możliwości skorzystania z ochrony ubezpieczeniowej lub czynnościami związanymi z wykonywaniem umowy ubezpieczenia. Oznacza to, że jeżeli ubezpieczenie OC zawierane jest na rachunek korzystającego w ubezpieczeniu grupowym (a jest to standard na rynku), to ubezpieczający (zwykle jest to firma leasingowa) nie może pobierać z tego tytułu żadnych korzyści. Stawia to pod znakiem zapytania działalność firm leasingowych w Polsce, które takie korzyści pobierają (w formie pieniężnej lub niepieniężnej).
Zgodnie z poglądem wyrażanym przez część doktryny prawa ubezpieczeń, analizując dopuszczalność konstrukcji ubezpieczenia na cudzy rachunek należy ocenić istnienie tzw. interesu ubezpieczeniowego. Jest to bardzo istotne, ponieważ pokazuje on, dlaczego dany podmiot zaangażował się w stosunek ubezpieczeniowy i jakie (legalne) korzyści może mu przynieść zawarcie umowy ubezpieczenia (przy wąskim rozumieniu interesu ubezpieczeniowego taką korzyścią będzie np. zabezpieczenie spłaty zobowiązań zaciągniętych przez ubezpieczonego w banku). Jeżeli takiego uzasadnienia brak lub zachodzi podejrzenie, że faktyczny cel zawarcia umowy jest inny niż deklarowany, jej strony narażone są na uznanie umowy za zawartą w celu obejścia prawa (np. przepisów o pośrednictwie ubezpieczeniowym lub działalności ubezpieczeniowej).
W zakresie ubezpieczenia OC nie można wykluczyć ryzyka uznania tego typu ubezpieczenia za ubezpieczenie zawierane na cudzy rachunek w związku z tym, że szkoda pokrywana z ubezpieczenia jest spowodowana przez korzystającego z pojazdu i to jego odpowiedzialność cywilna objęta jest ubezpieczeniem (interes ubezpieczeniowy). Przyjęcie opisanego stanowiska oznacza zakaz pobierania jakichkolwiek korzyści przez leasingodawcę, który jest ubezpieczającym pojazdów udostępnianych w ramach leasingu.
Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną konsekwencję takiej interpretacji, w kontekście wchodzącej w życie 1 października 2018 r. ustawy o dystrybucji ubezpieczeń. Otóż korzystający z przedmiotu leasingu, będąc ubezpieczonym, może zostać uznany za klienta w rozumieniu tej ustawy. Spowoduje to konieczność zrealizowania wobec korzystającego z przedmiotu leasingu szeregu obowiązków przez dystrybutorów, takich jak: przeprowadzenie analizy wymagań i potrzeb, konieczność zrealizowania obowiązków informacyjnych wobec klienta oraz postępowania zgodnie z jego najlepszym interesem.
Okazuje się zatem, że z uznaniem OC za ubezpieczenie na rzecz osoby trzeciej ma daleko idące konsekwencje dla całego rynku ubezpieczeniowego – zarówno dla leasingodawców, jak i osób zajmujących się dystrybucją ubezpieczeń.
Na ten temat i na wiele podobnych będziemy mieli okazję porozmawiać już 21 marca 2018 r. podczas szkolenia Ubezpieczenia w leasingu/CFM – nowe zasady dystrybucji. Więcej informacji pod linkiem.
