Konsumenci dostali sądowy nakaz zapłaty 200 tys. franków szwajcarskich za niespłacony kredyt, zgodnie z wyciągiem z ksiąg bankowych. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł skargę nadzwyczajną na ich korzyść.
Zdaniem RPO, sąd dopuścił się poważnych naruszeń prawa, nie uwzględniając standardów obowiązujących w Unii Europejskiej. W istocie, wsparł działania banku, nakierowane na wykorzystanie słabszej pozycji konsumenta, który nie był w stanie skutecznie się bronić. Rzecznik podniósł, że do obowiązków sądu należało dokonanie z urzędu kontroli abuzywności postanowień zawartych w umowie kredytu, nawet bez wyraźnego żądania strony postępowania. Dalej argumentowano, iż sąd temu obowiązkowi nie sprostał, dopuścił się zatem rażącego naruszenia prawa, gdyż w umowie tej były zawarte zapisy niedozwolone. Obowiązek ten, zdaniem RPO, wynika ze standardów UE. Europejski, a więc także polski sąd, rozstrzygając spór między przedsiębiorcą a konsumentem (stroną słabszą) musi tę dysproporcję zrównoważyć. Spoczywa na nim obowiązek zbadania umowy, jaką konsument zawarł z przedsiębiorcą, pod kątem klauzul niedozwolonych (abuzywnych), dopiero na tej podstawie można ocenić, czy roszczenie przedsiębiorcy (banku) jest zasadne. Podsumowując, Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, iż akceptacja praktyki orzeczniczej polegającej na wydawaniu nakazu zapłaty przeciwko konsumentom na podstawie samej tylko treści wyciągu z ksiąg bankowych przedstawionego przez przedsiębiorcę, bez kontroli treści umowy dołączonej do pozwu, na której podstawie go wystawiono, może prowadzić do mechanizmu obejścia unijnej dyrektywy 93/13 i zagrozić zbiorowym interesom konsumentów.
Jak pisaliśmy w artykule Sąd Najwyższy o sporze z konsumentem Sąd Najwyższy, w dniu 3 sierpnia 2021 r., wydał wyrok w sprawie z powództwa spółki o zapłatę, po rozpoznaniu skargi nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego od nakazu zapłaty. SN uchylił nakaz zapłaty w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu (I NSNc 232/21). Co istotne, Sąd Najwyższy, w tej sprawie stwierdził, iż brak jest wątpliwości co do tego, iż Sąd Rejonowy, wydając nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla, naruszył konstytucyjną zasadę ochrony konsumentów, wynikającą z art. 76 Konstytucji RP, poprzez niezapewnienie konsumentowi ochrony przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi w sposób, jakiego wymaga Dyrektywa 93/13 i przepisy ją implementujące. Wydając przedmiotowy nakaz zapłaty SR nie uwzględnił bowiem okoliczności, że weksel, na którym oparte zostało dochodzone przez spółkę roszczenie, służył zabezpieczeniu wierzytelności o charakterze konsumenckim, mimo, iż dysponował treścią zawartej między stronami umowy, której zabezpieczeniem był przedstawiony weksel „in blanco”. Nie uwzględniając konsumenckiego charakteru stosunku podstawowego, Sąd Rejonowy nie wywiązał się zatem, wg SN, z obowiązku ciążącego na wszystkich organach władzy publicznej z mocy art. 76 Konstytucji RP w zw. z unormowaniami art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13, ograniczając się jedynie do formalnego sprawdzenia, czy weksel przedłożony przez powódkę został należycie wypełniony, a jego treść i prawdziwość nie budzą wątpliwości.
