Od 1 stycznia 2022 r. weszły w życie nowe przepisy dotyczące ubezpieczeń społecznych. Zmiany dotyczą zwłaszcza okresu zasiłkowego, ale także wysokości zasiłku chorobowego, obliczania podstawy wymiaru zasiłków, które są istotne zwłaszcza z punktu widzenia pracodawców.
Okres zasiłkowy to okres, w ciągu którego pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy, trwający nie dłużej niż przez 182 dni w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: u.ś.p.ch.m.), a w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą lub wystąpieniem niezdolności w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni.
Nowe zmiany dodały ustęp 2 do art. 8, zgodnie z którym skrócono okres pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia do 91 dni. Krótszy okres pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia nie dotyczy niezdolności do pracy, która:
- przypada w okresie ciąży;
- powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów;
- powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy
- spowodowana jest gruźlicą.
W powyższych sytuacjach okres pobierania zasiłku będzie ustalony na 270 dni.
Podkreślić należy, że omówiona zmiana dotyczy długości okresu zasiłkowego po ustaniu zatrudnienia. Nie zmienia się natomiast długość okresu pobierania zasiłku w trakcie trwania zatrudnienia.
Kolejną zmianą jest zliczanie okresów niezdolności do pracy do jednego okresu zasiłkowego. Zgodnie z art. 9 u.ś.p.ch.m. do tzw. okresu zasiłkowego, wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 u.ś.p.ch.m.
Dotychczas do okresu zasiłkowego wliczano okresy poprzedniej niezdolności do pracy spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Obecnie do okresu zasiłkowego wliczane są okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Wobec tego teraz nie musi być to ta sama choroba. Tym samym przerwanie okresu zasiłkowego choćby o jeden dzień i wystąpienie nowej jednostki chorobowej nie spowoduje liczenia okresu zasiłkowego od nowa i nie przedłuży ochrony pracownika przed zwolnieniem, jak to miało miejsce do tej pory. Wyjątek stanowi choroba, która powstała w okresie ciąży. Wtedy do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.
Oczywiście do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresu niezdolności do pracy przypadającego w okresach, o których mowa w art. 4 ust. 1 u.ś.p.ch.m., czyli gdy Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:
- po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;
- po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.
Następną zmianą jest modyfikacja terminu wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych przez ZUS. W przypadku pracodawców, którzy są płatnikami zasiłków (czyli pracodawcy, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego 21 i więcej ubezpieczonych na dzień 30 listopada poprzedniego roku) sytuacja się nie zmienia. Tak jak dotychczas, będą zobowiązani do wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń. Natomiast sytuacja się zmienia, kiedy płatnikiem jest ZUS. Przepisy wydłużyły wypłatę zasiłków dla pracowników zatrudnionych u pracodawcy niebędącego płatnikiem. Będzie ona wypłacana nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku. Jak dotąd, ZUS był zobowiązany do wypłaty zasiłków nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. Nie miało znaczenia, czy dokumenty były wypełnione poprawnie. Teraz jednak ustawodawca przewidział, że wypłata będzie następować dopiero po wyjaśnieniu wszystkich ewentualnych wątpliwości.
Ustawodawca również podwyższył wysokość zasiłku chorobowego za pobyt w szpitalu, co jest istotne dla pracodawców-płatników dla poprawnego realizowania ciążących na nich obowiązków. Zasiłek chorobowy za dni pobytu w szpitalu wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku, a nie jak do tej pory 70 proc. Wobec tego, jeżeli niezdolność do pracy z powodu choroby powstanie, wysokość zasiłku chorobowego nie będzie uzależniona od tego czy ubezpieczony przebywa w szpitalu, czy nie.
Zmieniają się również zasady przeliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego, jeśli między okresami pobierania zasiłków występują przerwy. Zgodnie z art. 43 u.ś.p.ch.m., podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż miesiąc kalendarzowy. Dotychczas przerwa musiała być krótsza niż 3 miesiące.
Wobec tego, jeżeli pracownik pobiera zasiłek chorobowy przez kilka dni w styczniu, a następnie w marcu zaczyna pobierać zasiłek opiekuńczy, to podstawę zasiłku należy ustalić na nowo, ponieważ przerwa między zasiłkami jest dłuższa niż miesiąc.
Ostatnią kluczową zmianą dotyczącą ubezpieczeń społecznych jest ograniczenie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego dla niektórych grup pracowników. Obecnie osoby, które mają prawo do emerytury przyznanej na podstawie przepisów ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pomimo trwania niezdolności do pracy, nie mają prawa do świadczenia rehabilitacyjnego zarówno w trakcie trwania zatrudnienia, jak i po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego. Nowe zmiany powiększyły to grono osób. Będą to osoby, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie ustawy z 10.12.1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, lub ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.
Nowelizacja omawianego przepisu ma znaczenie w zakresie uprawnień wskazanej grupy pracowników do ochrony stosunku pracy. Pracodawca będzie mógł rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę w trybie art. 53 § 1 k.p. (bez wypowiedzenia bez winy pracownika), jeżeli pracownik po 182 dniach choroby nie nabędzie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego i nie odzyska zdolności do pracy, mimo tego, że nadal będzie przebywał na zwolnieniu bez prawa do zasiłku.
Są to najważniejsze zmiany w ubezpieczeniach społecznych, jednak nie ostatnie w bieżącym roku. O kolejnych zmianach będziemy na bieżąco Państwa informować, dlatego zachęcamy do śledzenia naszych artykułów.
