Od niemal półtora roku, tj. od dnia 19.09.2021 r. w Kodeksie cywilnym obowiązuje przepis art. 4462 KC, stanowiący podstawę do przyznania pośrednio poszkodowanym członkom rodziny odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wynikłą z niemożności nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej spowodowanej ciężkim i trwałym uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia bezpośrednio poszkodowanego.
Mimo dość długiego okresu obowiązywania, nie ustają kontrowersje w zakresie zarówno stosowania w/w przepisu jak i wykładni przesłanek umożliwiających zasądzenie zadośćuczynienia członkom rodziny.
Jedną z bardziej problematycznych kwestii jest z pewnością retroaktywność tego przepisu, który ma zastosowanie również do zdarzeń, których skutkiem jest niemożność nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej przez najbliższych członków rodziny z poszkodowanym, powstałych przed dniem wejścia przepisu w życie (art. 2 nowelizacji wprowadzającej art. 4462 KC).
Retroaktywny charakter art. 4462 KC może budzić wątpliwości w kontekście art. 2 Konstytucji RP i wyrażonego w nim zakazu działania prawa wstecz. Nad zagadnieniem tym w ostatnim czasie pochylił się Sąd Najwyższy, który w związku z pytaniem skierowanym przez Rzecznika Praw Pacjenta, w dniu 15 marca 2023 r. postanowił zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem o zgodność z Konstytucją RP przepisu dającego możliwość dochodzenia zadośćuczynienia w przypadku zdarzeń powstałych przed 19.09.2021 r. Zagadnienie to jest z pewnością istotne zarówno ze względu na interesy poszkodowanych, ale też interesy podmiotów, które ponoszą odpowiedzialność na podstawie tego przepisu, tj. m.in. sprawców wypadków drogowych czy osób odpowiedzialnych za błędy medyczne. Zasada pewności prawa zdecydowanie wymaga jednoznacznego rozstrzygnięcia tej kwestii. Z uwagi jednak na aktualny sposób funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego na rozstrzygnięcie tego zagadnienia przyjdzie nam zapewne jeszcze poczekać.
