W dniu 31.03.2016 r. Rzecznik Finansowy przedstawił II Raport nt. ubezpieczeń na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Beinsured nie mógł pominąć tego ważnego spotkania.
Najnowszy raport obejmuje analizy tych produktów, szczególnie pod kątem respektowania praw konsumenckich i uczciwych praktyk w dystrybucji i samym charakterze tych produktów ubezpieczeniowych. Raport ma na celu podsumowanie dotychczasowych działań podejmowanych przez regulatorów wobec wad tzw. „polisolokat” oraz pomocy udzielanej przez Rzecznika konsumentom skarżącym się na warunki ubezpieczeń na życie z UFK.
I Raport nt. polis inwestycyjnych powstał w grudniu 2012 r. W wyniku napływu licznych skarg konsumentów produkty ubezpieczeniowe w UFK Rzecznik Ubezpieczeniowy postanowił przyjrzeć się tym ofertom. I Raport głównie skupiał się na analizie i stworzeniu charakterystyki samych produktów. W ocenie Rzecznika I Raport wywołał pewne efekty. Przede wszystkim, wzbudził zainteresowanie opinii publicznej a także innych organów zabiegających o poszanowanie praw konsumentów. W szczególności raport został zauważony przez Prezesa Urzędu Ochrony Konsumentów i Konkurencji, który bliżej przyjrzał się regulacjom i okolicznościami polis inwestycyjnych. Na kanwie tego raportu zostały wprowadzone pewne regulacje choćby w postaci Rekomendacji U i zaimplementowane czynności kontrolne Urzędu dla tego typu produktów ubezpieczeniowych. Również w nowej ustawie o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej pojawiły się zapisy dotyczące ubezpieczeń na życie z UFK. Także same zakłady ubezpieczeń podjęły się samoregulacji w tej kwestii. Kolejnym efektem po publikacji raportu był znaczący wzrost liczby składanych skarg przez konsumentów na produkty analizowane w raporcie. Jak podają statystyki RF w latach 2013-2015 złożono ponad 3 700 skarg, dla porównania w roku 2010 było ich tylko 103.
W opinii Rzecznika Finansowego wprowadzone rekomendacje i inne regulacje nie okazały się efektywne, a więc de facto problem nie został rozwiązany, szczególnie w przypadku umów ubezpieczenia z UFK, które zostały zawarte wstecz, tj. przed dniem obowiązywania nowych regulacji. Zdaniem Rzecznika problem polis inwestycyjnych wciąż dotyczy wielu osób. Według szacunków RF polisy inwestycyjne, które nie zostały objęte czynnościami regulacyjnymi Prezesa UOKiK, stanowią 2/3 wszystkich zawartych polis inwestycyjnych. Z drugiej strony, również ubezpieczyciele zaniedbali proces dokonania potrzebnych zmian w swoich produktach. Do porozumienia z Prezesem UOKiK w sprawie obniżenia opłat likwidacyjnych przystąpiło 17 zakładów ubezpieczeń. Pomimo szerokiego działania Prezesa UOKiK konsumenci wciąż odnoszą szkody i straty z powodu omawianych produktów.
Według RF kluczowe jest pytanie – czy klient jest w stanie otrzymać zysk przy tego typu produktach, zwłaszcza jeśli weźmie się od uwagę niskie stopy procentowe. Otóż twórcy raportu odpowiadają, że w przypadku produktów ubezpieczeń na życie z UFK mamy do czynienia z jedynie produktem inwestycyjnym, gdzie słowo ubezpieczenia stanowi jedynie argument do dystrybucji tego typu produktów przez zakłady ubezpieczeń. Według analiz zyski posiadaczy takich polis są minimalne albo nawet żadne, biorąc pod wagę liczne opłaty i inne koszty, które są związane z tymi produktami, a także ogólną sytuację makroekonomiczną.
Twórcy raporty na podstawie zebranych danych od konsumentów i orzeczeń sądowych wskazali braki występujące w sprzedaży polis inwestycyjnych. W raporcie wymieniono takie nadużycia jak: rażąco wysokie prowizje dla agentów ubezpieczeniowych, zjawisko misssellingu.
RF wymienia w swoim raporcie propozycje dla osób, które czują się poszkodowane z powodu ww. produktów inwestycyjnych. Przede wszystkim zaoferowano im kontakt z Rzecznikiem – dyżury telefoniczne, kontakt mailowy, czy składanie pisemnych skarg. Wobec narastających sporów osób pokrzywdzonych z zakładami ubezpieczeń został wyłoniony wydział postępowań pozasądowych. Zakłady ubezpieczeń mają obowiązek przystąpienia do mediacji zorganizowanych przez Rzecznika Finansowego na mocy wniosku konsumenta. W przeciągu 3 miesięcy 2016 roku rozpoczęto już 12 mediacji, a według szacunków takich wniosków wpływa ok. 20 tygodniowo. Jednak regulacje w tym względzie są dość rozbudowane, stąd sama weryfikacje wniosków o rozpoczęcie postępowania mediacyjnego jest czaso- i pracochłonna, a termin od daty wpłynięcia wniosku do rozpoczęcia mediacji znacznie wydłuża się.
Kolejna inicjatywa podejmowana przez Rzecznika Finansowego to udział w postępowaniu sądowym poprzez przedstawienie istotnego poglądu w sprawie. W 2015 r. RF wydał łącznie 116 poglądów w sprawach odnośnie ubezpieczeń na życie z UFK. Ponadto, Rzecznik chwali się, że ponad 80% postępowań, w których RF wydał istotny pogląd, zakończyło się uwzględnieniem powództwa konsumenta przeciw zakładowi ubezpieczeń.
Raport zawiera również analizę postępowań sądowych z powództwa konsumentów przeciwko zakładom ubezpieczeń. Jak określili twórcy raportu, najczęściej powodowie opierają swe pozwy na argumentach odnośnie klauzul abuzywnych postanowień umownych. Oprócz tego pojawiają się argumenty braku powiązania potrącanych wartości z kosztami realnie ponoszonymi przez ubezpieczycieli i braku podstaw do obciążania klientów kosztami związanymi z zawarciem, obsługą i rozwiązaniem umowy ubezpieczenia.
Polska nie jest ewenementem. W pracy nad raportem jego twórcy zbadali działania podejmowane przez odpowiednich regulatorów w innych krajach, w tym Wielkiej Brytanii i Niemczech. Wśród praktyk stosowanych rzez brytyjski organ nadzoru FSA (Financial Services Authority) można wymienić wysokie kary (np. 2 mln funtów), liczne spotkania z przedstawicielami branży, tworzenie wspólnych zaleceń wobec praktyki produktów ubezpieczeniowych z UFK. Ich działania przyczyniły się do tego, że w okresie 6 lat polisolokaty zostały wycofane z rynku brytyjskiego.
Raport wskazuje także, gdzie konsumenci mogą szukać pomocy poza instytucją Rzecznika Finansowego. Wśród nich RF wymienia organizowanie się grup społeczności osób, które wspólnie chcą pomóc konsumentom w wychodzeniu z umów ubezpieczenia na życie z UFK, a także inicjatywy mające wpływ na regulatorów – KNF, UOKiK, wywołanie dyskusji publicznej. Na rynku pojawiły się też firmy odszkodowawczych i kancelarie prawnicze, specjalizujące się w sprawach przeciwko zakładom ubezpieczeń w sprawach dotyczących opłat likwidacyjnych. Niejednokrotnie zatrudniani w nich są byli agenci ubezpieczeniowi.
W podsumowaniu Rzecznik Finansowy Aleksandra Wiktorow zwróciła uwagę, że ubezpieczenia z UFK nie są produktami dla wszystkich ze względu na swój charakter, silne odwoływania się do zaawansowanych wskaźników ekonomicznych, które mogą nie być znane przeciętnemu konsumentowi.
– Naszym zdaniem adresatami ubezpieczeń z UFK powinny być co najwyżej osoby dysponujące wiedzą z zakresu działania rynków finansów – konkluduje Rzecznik Finansowy
W opinii RF nie do przyjęcia jest, że w ubezpieczeniach z UFK ryzyko w całości jest po stronie klienta. RF rekomenduje dalsze prace regulacyjne, szczególnie w zakresie określenia części ochronnej ww. produktach i w związku z tym stworzeniem na nowo definicji tych produktów zgodnie z ich stanem rzeczywistym „ile ubezpieczeń jest w tych ubezpieczeniach” – w trakcie konferencji żartowała Aleksandra Wiktorow. Ponadto, Rzecznik Finansowy będzie dążyć do wprowadzenia zmian w Kodeksie cywilnym w zakresie przepisów dotyczących ubezpieczeń na cudzych rachunek, które w dalszym ciągu nie regulują wielu aspektów tych produktów.
Tyle wynika z oficjalnej prezentacji raportu. Na ile tezy prezentowane przez Rzecznika Finansowego są prawdziwe? W części pewnie tak, ale z całą pewnością warto przyjrzeć się bliżej treści raportu, co oczywiście niezwłocznie uczynimy i wnioskami podzielimy się na łamach beinsured.
Raport dostępny na stronie internetowej Rzecznika Finansowego, pod adresem:
http://rf.gov.pl/pdf/RAPORT%20UFK-CZ%202-WERSJA%20OST-30-03-2016%20pop.pdf
