Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia Sąd Apelacyjny 10 lutego 2021 r. (sygn. akt I ACa 956/19) orzekł, że świadczenie kompensacyjne, dla którego podstawą jest norma art. 446 §3 kc., służy wyrównaniu szkody o charakterze majątkowym. Ma prowadzić do indemnizacji uszczerbku, którego doznał najbliższy członek rodziny zmarłego pod postacią znacznego pogorszenia sytuacji życiowej.
W rozpoznawanej sprawie powódka domagała się od zakładu ubezpieczeń wypłaty zadośćuczynienia i odszkodowania z tytułu śmierci jej syna w wypadku komunikacyjnym. Zakład ubezpieczeń, w którym polisę OC miał sprawca zdarzenia, wypłacił poszkodowanej 20 tys. zł w celu wyrównania krzywdy spowodowanej tragiczną śmiercią syna. Kobieta natomiast żądała kwoty 150 tys. zł zadośćuczynienia i 50 tys. zł odszkodowania za znaczne pogorszenie jej sytuacji życiowej po śmierci syna.
Jak orzekł sąd I instancji, syn powódki poruszał się motocyklem z nadmierną prędkością, przez co nie był w stanie zahamować na czas i uniknąć zderzenia z autem osobowym. Sąd orzekł, że poszkodowany przyczynił się do powstania szkody w 30 proc. Sąd na podstawie faktów ustalonych w postępowaniu, uznał rozmiar krzywdy powódki za znaczny. Jako sumę właściwie realizującą kompensacyjną funkcję zadośćuczynienia wskazał kwotę 100 tys. zł, jednak po odjęciu otrzymanej kwoty oraz uwzględnieniu przyczynienia się poszkodowanej do zdarzenia, orzekł, że należne powódce świadczenie wynosi 50 tys. zł.
Za usprawiedliwione sąd ocenił także żądanie odszkodowawcze oparte na przepisie art. 446 §3 kc. SO podniósł, że pogorszenie sytuacji życiowej polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, lecz także na utracie realnej możliwości samej stabilizacji warunków życiowych lub ich realnego polepszenia, co jest następstwem m. in. utraty dziecka przez rodziców. W opinii SO zwrot „znaczne pogorszenie sytuacji życiowej” należy odczytywać nie tylko w materialnym aspekcie zmienionej sytuacji bliskiego członka rodziny zmarłego, ale w szerszym kontekście, uwzględniającym przesłanki pozaekonomiczne określające tę sytuację, np. utratę oczekiwania przez osobę poszkodowaną na pomoc i wsparcie członka rodziny, których mogła ona zasadnie spodziewać się w chwilach wymagających takiego postępowania. Zdaniem SO, w rozpoznawanej sprawie doszło do znacznego pogorszenie sytuacji życiowej powódki po śmierci jej syna i zasądził na jej rzecz 25 tys. zł odszkodowania.
Od wyroku I instancji apelację złożyła strona pozwana. Zarzuciła w niej m. in. naruszenie art. 446 §3 kc. i niezasadne przyznanie powódce odszkodowania, mimo iż przedstawionymi dowodami nie zdołała udowodnić, iż rzeczywiście poniosła szkodę wyrównywaną żądanym świadczeniem.
Ze stanowiskiem strony pozwanej zgodził się Sąd Apelacyjny. Wskazał, że świadczenie kompensacyjne, zawarte w art. 446 §3 kc., służy wyrównaniu szkody o charakterze majątkowym. Ma prowadzić do indemnizacji uszczerbku, którego doznał najbliższy członek rodziny zmarłego pod postacią znacznego pogorszenia sytuacji życiowej. Skutek ten musi być obiektywnym i kauzalnie powiązanym z tym zgonem jego następstwem. A zatem nie należy do uszczerbku związanej z pogorszeniem sytuacji życiowej. Jak orzekł sąd, stanowisko przeciwne prowadziłoby do sytuacji, że w istocie ten sam (co najmniej w części) uszczerbek miałby być wyrównywany w dwójnasób.
Tymczasem w rozpoznawanej sprawie powódka nie przedstawiła wystarczających danych, które mogłyby potwierdzić zasadność jej roszczeń odszkodowawczych. W związku z powyższym SA oddalił jej powództwo w tej części, uznając stanowisko ubezpieczyciela wskazane w apelacji.
