Sąd Najwyższy o nadużyciu roszczenia o wypłatę gwarancji

Sąd najwyższy w wyroku z dnia 2 marca 2023 r. (sygn. akt II CSKP 905/22) oddalając skargę kasacyjną powodów orzekł, że przeznaczenie gwarancji ma społeczno-gospodarczy charakter. Spór dotyczył odpowiedzialności pozwanego z tytułu udzielonej gwarancji, w ramach której gwarant – ubezpieczyciel zobowiązał się zapłacić powodom – beneficjentom gwarancji określoną kwotę nieodwołalnie, bezwarunkowo i na pierwsze żądanie. Sądy zarówno pierwszej, jak i drugiej instancji zgodziły się, że roszczenie powodów istniało, jednak jego dochodzenie stanowiło nadużycie prawa podmiotowego, ponieważ wcześniej wygasło już roszczenie ze stosunku podstawowego, w związku z którym udzielona została gwarancja. Ta kwestia okazała się jednak sporna. Sąd Najwyższy w wyroku podkreślił, że w praktyce obrotu ukształtowanie umowy ustanawiającej taką gwarancję jest rozumiane jako nadanie jej samoistnego charakteru. Zatem jest on związany ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego rodzaju zabezpieczenia, które ma umożliwić beneficjentowi uzyskanie środków pieniężnych w zasadzie natychmiastowo i bez konieczności dowodzenia, że roszczenie ze stosunku podstawowego rzeczywiście istnieje. Oznacza to, że proces o zapłatę kwoty gwarancji co do zasady nie powinien przeradzać się w badanie istnienia i treści stosunku podstawowego. Co prawda, także w tym przypadku możliwe jest uznanie, że żądanie zapłaty stanowi nadużycie przez beneficjenta gwarancji przysługującego mu prawa. Sąd podkreślił jednak, że funkcja gwarancji uwidocznia się właśnie w razie braku zgody co do tego, czy beneficjentowi gwarancji przysługuje roszczenie ze stosunku podstawowego, natomiast skorzystanie wówczas z gwarancji nie tylko nie jest sprzeczne z celem gwarancji samoistnej, lecz właśnie realizuje społeczno-gospodarcze przeznaczenie tego prawa.