Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów w uchwale z dnia 20 stycznia 2022 r. (sygn. akt III CZP 9/22, wcześniej III CZP 93/20) uznał, że sprawca wypadku komunikacyjnego i zakład ubezpieczeń, z którym sprawca wypadku jest związany umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem tych pojazdów, odpowiadają wobec zarządcy drogi za szkodę spowodowaną zanieczyszczeniami drogi płynami silnikowymi. Znane jest już uzasadnienie tej uchwały.
W rozpoznawanej sprawie powódka na podstawie umowy zawartej z powiatem wykonała czynności związane z zabezpieczeniem i usunięciem zanieczyszczeń drogi m.in. płynami silnikowymi na skutek kolizji drogowych, do jakich doszło na drogach, których zarządcą był powiat. Sąd I instancji przyjął odpowiedzialność pozwanego zakładu ubezpieczeń i uznał, że obowiązek powiatu w postaci utrzymania drogi w należytym stanie, nie zwalnia sprawcy wypadku komunikacyjnego z powinności zapłaty odszkodowania za jej zniszczenie. Według Sądu Rejonowego zarządca drogi w takiej sytuacji występuje jako bezpośrednio poszkodowany. Sąd Okręgowy w Opolu, rozpatrując apelację pozwanego zakładu ubezpieczeń, powziął wątpliwość co do odpowiedzialności za szkodę spowodowaną zanieczyszczeniami drogi płynami silnikowymi. Sąd II instancji wskazał, że w orzecznictwie istnieją dwa rozbieżne stanowiska odnośnie kwestii będącej przedmiotem zagadnienia prawnego. Zgodnie z pierwszym stanowiskiem, odszkodowanie od sprawcy wypadku komunikacyjnego i zakładu ubezpieczeń nie przysługuje, ponieważ na zarządcy drogi ciąży ustawowy obowiązek utrzymania drogi w należytym stanie. Ponadto zanieczyszczenie drogi nie oznacza jej zniszczenia ani uszkodzenia, a co za tym idzie, nie mieści się w odpowiedzialności ubezpieczyciela sprawcy szkody. Według drugiego stanowiska zarządca drogi jest podmiotem bezpośrednio poszkodowanym, gdyż poniesione przez niego koszty na przywrócenie miejsca zdarzenia do stanu sprzed kolizji drogowej, są konsekwencją zniszczenia mienia stanowiącego własność zarządcy drogi.
Sąd Najwyższy w pierwszej kolejności uznał, że za przyjęciem odpowiedzialności sprawcy wypadku komunikacyjnego, a w konsekwencji także jego ubezpieczyciela, za uszkodzenia i zabrudzenia drogi publicznej powstałe w związku z wypadkiem, przemawiają zasady prawa deliktowego, tj. art. 436 kc w zw. z art. 435 kc. Następnie Sąd Najwyższy wskazał, że ubezpieczyciel odpowiada za każde uszkodzenie mienia, a co za tym idzie, należy badać wyłącznie to czy konkretny składnik mienia nadaje się do wykorzystywania zgodnie z jego przeznaczeniem. W przypadku zanieczyszczenia drogi płynami silnikowymi nie można mówić o jej wykorzystywaniu zgodnie z przypisaną funkcją, w związku z czym droga zanieczyszczona to droga uszkodzona. Według Sądu Najwyższego ustawowe zadanie zarządcy drogi w postaci utrzymania dróg w należytym stanie dotyczy zwykłych okoliczności, a do takich z pewnością nie należy konieczność uprzątnięcia drogi oraz pokrywania kosztów zniszczeń i zabrudzeń uczynionych przez sprawcę szkody. Na zakończenie Sąd Najwyższy wskazał, że sprawca może jednym czynem wyrządzić wiele szkód ponoszonych przez różne podmioty. W związku z czym zarządca drogi jest podmiotem bezpośrednio poszkodowanym, ponieważ uszkodzenie drogi, ale także jej zabrudzenie, które musi uprzątnąć, aby droga nadawała się do korzystania przez uczestników ruchu drogowego, oznacza, że wypadek komunikacyjny spowodował w mieniu zarządcy bezpośredni uszczerbek, za który odpowiedzialność ponosi sprawca wypadku (jego ubezpieczyciel).
Rekomendacje CZTR:
Uchwała Sądu Najwyższego podzieliła środowisko prawnicze. Z jednej strony mówi się o „niebezpiecznym precedensie”, z drugiej wskazuje się na trafność stanowiska Sądu Najwyższego. Zwracamy uwagę, że rozszerzenie zakresu odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w związku z umową ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych może wpłynąć na szerszą odpowiedzialność ubezpieczycieli i w konsekwencji na wyższą wysokość składki OC.
