Kontynuując cykl poświęcony zagadnieniom europejskim, tym razem chciałbym przybliżyć Państwu zagadnienie nierozerwalnie związane z jedną z wolności, jaką wcześniej opisywałem, czyli wolnością przepływu osób. Swobodny przepływ osób właściwie nie miałby szans powodzenia, gdyby nie ustanowienie strefy Schengen.
W latach 80. ubiegłego wieku rozpoczęto debatę na temat znaczenia swobodnego przepływu osób. Niektóre państwa członkowskie były zdania, że pojęcie to powinno mieć zastosowanie wyłącznie do obywateli Unii Europejskiej (UE), co wiązałoby się z dalszym prowadzeniem kontroli na granicach wewnętrznych, służących rozróżnieniu między obywatelami państw UE a obywatelami państw trzecich. Inne wyrażały aprobatę dla swobodnego przepływu dla każdego, co oznaczałoby całkowite odejście od kontroli na granicach wewnętrznych. Ponieważ państwa członkowskie nie mogły dojść do porozumienia, Francja, Niemcy, Belgia, Luksemburg i Holandia postanowiły w 1985 r. utworzyć terytorium pozbawione granic wewnętrznych. Obszar ten obecnie funkcjonuje pod nazwą „strefy Schengen”, od miejscowości w Luksemburgu, w której podpisano pierwsze porozumienia. Dnia 1 maja 1999 r., po podpisaniu traktatu z Amsterdamu, tę współpracę międzyrządową włączono w ramy UE.
Strefa Schengen opiera się na układzie z Schengen z 1985 r. Strefa Schengen stanowi terytorium, na którym gwarantowany jest swobodny przepływ osób. Państwa sygnatariusze układu postanowiły znieść granice wewnętrzne na rzecz jednej granicy zewnętrznej. W tej sytuacji, w kwestii wiz krótkoterminowych, wniosków azylowych i kontroli granicznych zastosowanie mają wspólne zasady i procedury. Jednocześnie, w celu zapewnienia bezpieczeństwa w strefie Schengen, wzmocniono współpracę i koordynację pomiędzy policją a organami sądowymi. Współpracę w ramach Schengen włączono do unijnych (UE) ram prawnych na podstawie traktatu z Amsterdamu z 1997 r. Jednak nie wszystkie kraje współpracujące w ramach układu są stronami w strefie Schengen. Dzieje się tak z dwóch powodów: albo kraje te nie chcą zlikwidować kontroli granicznych, albo nie spełniają jeszcze niezbędnych warunków stosowania dorobku Schengen.
Strefa Schengen stopniowo rozszerzała się, by objąć niemal wszystkie państwa członkowskie UE. Dnia 27 listopada 1990 r. porozumienia podpisały Włochy, 25 czerwca 1991 r. do układu przystąpiła Hiszpania i Portugalia, po nich, 6 listopada 1992 r., dołączyła Grecja, następnie 28 kwietnia 1995 r. Austria, natomiast 19 grudnia 1996 r. Dania, Finlandia i Szwecja. Republika Czeska, Estonia, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska, Słowenia i Słowacja – 21 grudnia 2007 r., a kraj stowarzyszony, Szwajcaria 12 grudnia 2008 r. Bułgaria, Cypr i Rumunia nie są jeszcze pełnoprawnymi członkami strefy Schengen; kontrole graniczne między tymi państwami a strefą Schengen będą prowadzone do czasu, gdy Rada UE uzna, że spełnione zostały warunki zniesienia wewnętrznych kontroli granicznych.
