Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, tzw. program 500+ obejmuje swoim zakresem nie tylko obywateli Polski, ale również niektóre kategorie cudzoziemców.
Po pierwsze są to osoby, do których stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, tj. obywatele Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii. Mają oni prawo do świadczenia 500+, jeżeli mieszkają i pracują w Polsce, a więc na takich samych zasadach, jak obywatele Polski otrzymują analogiczne świadczenia za granicą.
Kolejną kategorią osób uprawnioną do korzystania z programu 500+ są cudzoziemcy spoza UE, jeżeli wynika to z wiążących Polskę dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym.
O świadczenie wychowawcze mogą się również ubiegać cudzoziemcy posiadający zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji oraz cudzoziemcy, którzy mają prawo do pobytu w Polsce przynajmniej na okres 6 miesięcy, na podstawie karty pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”. W powyższych przypadkach warunkiem otrzymania świadczenia 500+ jest zamieszkiwanie świadczeniobiorcy w Polsce wraz z rodziną.
Warto zwrócić uwagę, że przepisy ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci nie precyzują, czy prawo do świadczenia 500+ mają również cudzoziemcy, którzy uzyskali w Polsce status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zgodę na pobyt ze względów humanitarnych. Osoby należące do powyższych kategorii cudzoziemców, mogą bowiem przebywać i pracować w Polsce legalnie, jednak na innej podstawie niż karta pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazało ostatnio, iż celem ustawy było umożliwienie skorzystania z programu 500+ wszystkim cudzoziemcom legalnie przebywającym i pracującym w Polsce, również tym, którzy nie posiadają karty pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”. Brak jest obecnie jednak podstawy prawnej do przyznania świadczenia cudzoziemcom niespełniającym wprost wskazanego w ustawie warunku.
Niemniej ostatecznie przyznanie świadczenia zależy od decyzji wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Praktyka w tym zakresie nie jest jednolita, niemniej wiele urzędów stosuje literalną interpretację przepisów, odmawiając przyznania świadczenia osobom posiadającym m.in. status uchodźcy bądź ochronę uzupełniającą.
Jak zaznacza Rzecznik Praw Dziecka, różnicowanie sytuacji prawnej cudzoziemców jedynie ze względu na brak adnotacji na karcie pobytu, może naruszać wyrażony w art. 32 Konstytucji nakaz równego traktowania przez władze publiczne podmiotów podobnych.
Z powyższych względów, interwencja legislacyjna, ujednolicająca katalog cudzoziemców uprawnionych do świadczenia 500+, wydaje się konieczna. Ministerstwo poinformowało, że zamierza przeprowadzić, nie później niż w ciągu 12 miesięcy od uruchomienia programu rodzina 500+, jego przegląd, w ramach którego przeanalizuje kształt obecnej regulacji, co może skutkować wprowadzeniem wyraźnych przepisów dotyczących cudzoziemców, którzy obecnie nie mają wyraźnych podstaw prawnych do uzyskania świadczenia 500+.
