W art. 3 ust. 1 pkt. 3 ustawy o dystrybucji ubezpieczeń znajduje się odwołanie do rozumienia pojęcia „bliskich powiązań”, w myśl art. 3 ust. 1 pkt. 2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Przez bliskie powiązania, należy rozumieć sytuację, w której:
- dwa lub więcej podmiotów jest ze sobą powiązanych przez kontrolę lub przez udział kapitałowy;
- dwa lub więcej podmiotów jest ze sobą powiązanych przez kontrolę z tą samą osobą.
Powiązanie ze sobą przez kontrolę oznacza, że jeden z podmiotów wywiera wpływ na działalność drugiego podmiotu (art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej). Trwałe powiązanie przez kontrolę, to z kolei sytuacja, gdy dwa podmioty są kontrolowane przez ten sam podmiot trzeci (art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. b). Powiązanie udziałem kapitałowym polega z kolei na posiadaniu bezpośrednio lub w wyniku powiązania przez kontrolę, co najmniej 20% praw głosu lub kapitału zakładowego innego podmiotu (art. 3 ust. 1 pkt 51). Zgodnie z art. 170 ust. 1 pkt 11 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, organ nadzoru odmawia wydania zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej lub reasekuracyjnej, gdy pomiędzy zakładem ubezpieczeń lub zakładem reasekuracji, a inną osobą prawną lub fizyczną występują bliskie powiązania, które mogłyby stanowić dla organu nadzoru przeszkodę w sprawowaniu nadzoru.
Na gruncie ustawy o dystrybucji ubezpieczeń bliskie powiązania pojawiają się w kontekście:
- wymogów nakładanych na agentów ubezpieczeniowych i agentów oferujących ubezpieczenia uzupełniające (art. 19 ust. 4), którzy nie mogą wykonywać działalności agencyjnej m.in. jeżeli bliskie powiązania, uniemożliwiają organowi nadzoru skuteczne sprawowanie nadzoru;
- warunków umożliwiających osobie prawnej uzyskanie zezwolenia na wykonywanie działalności brokerskiej (art. 34 ust. 4 pkt 2 lit. c), jeżeli bliskie powiązania, nie uniemożliwiają organowi nadzoru skutecznego sprawowania nadzoru;
- danych podlegających wpisowi do rejestru agentów nie będących osobami fizycznymi (art. 55 ust. 2 pkt 9) oraz rejestru brokerów będących osobami prawnymi (art. 59 ust. 2 pkt 9), tj. wskazania tożsamości osób, które mają bliskie powiązania odpowiednio z agentem ubezpieczeniowym, z agentem oferującym ubezpieczenia uzupełniające lub z brokerem ubezpieczeniowym.
Ustawodawca nie wyjaśnia jednak na czym ma polegać skuteczny nadzór ze strony KNF, kiedy nie jest on skuteczny i w jakich przypadkach można uznać, że jest on niemożliwy do wykonania. Próbując odpowiedzieć na te pytania, należy się przede wszystkim odwołać do zadań i celów realizowanych przez KNF. Celem ogólnym działalności KNF jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania całego rynku finansowego. W zakresie celów szczegółowych KNF sprawuje nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym, nadzór nad instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego. Nadzór będzie możliwy, jeżeli organ nadzoru będzie mógł wykonywać swoje ustawowe zadania dla realizacji powyższych celów, w szczególności w zakresie uprawnień do przeprowadzania kontroli i stosowania sankcji.
Z powyższego wynika, że na gruncie komentowanej ustawy bliskie powiązania również należy rozpatrywać wyłącznie w kontekście uniemożliwiania sprawowania skutecznego nadzoru przez KNF. Oznacza to, że nie są one zakazane, pod warunkiem, że są one na tyle przejrzyste, że KNF bez przeszkód może sprawować nadzór nad dystrybutorem.
Konstrukcją zbliżoną do bliskich powiązań jest pozostawanie w innych relacjach przez agenta ubezpieczeniowego lub brokera, które to relacje mogłyby zagrażać wykonywaniu działalności w zakresie dystrybucji ubezpieczeń z zachowaniem wymogów określonych w art. 7 ust. 1 (m.in. działanie zgodnie z najlepiej pojętym interesem klientów). Zagadnienie „innych relacji” zostanie przez nas omówione w osobnym komentarzu do UDU.
