W toku toczących się ostatnio, gorących dyskusji na temat Brexitu, wielokrotnie padają głosy odwołujące się do podstawowych wolności rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. Można usłyszeć, że jeżeli Wielka Brytania będzie chciała zachować prawo do swobodnego przepływu towarów, to tylko w zamian za gwarancję swobodnego przepływu osób. Czym jednak są te podstawowe wolności, na jakich zbudowany jest jednolity rynek europejski?
W skrócie rzecz ujmując, są to podstawowe reguły organizacji i funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego, są fundamentem wspólnej polityki ekonomicznej Unii Europejskiej. Te wolności, zwane też inaczej swobodami, obejmują:
1) wolność przepływu towarów, bazująca na dostosowaniu lub wzajemnej akceptacji norm i przepisów w zakresie obrotu towarami w ramach Unii, zniesieniu kontroli granicznych oraz harmonizacji podatków;
2) wolność przepływu usług, czyli możliwość nieograniczonego świadczenia w ramach Unii m. in. usług finansowych, transportowych, telekomunikacyjnych, przy zachowaniu ujednoliconych standardów i metod kontroli banków;
3) wolność przepływu kapitału, czyli zapewnienie wspólnego rynku usług finansowych, dostępu do kapitału i źródeł finansowania z każdego kraju w ramach Unii;
4) wolność przepływu osób, czyli prawo do pracy, życia, mieszkania i korzystania z uprawnień socjalnych w miejscu pobytu na terytorium całej UE, bez względu na przynależność państwową.
W tym komentarzu chcielibyśmy się bliżej przyjrzeć wolności przepływu towarów (więcej na temat pozostałych wolności napiszemy w kolejnych tygodniach).
Swoboda przepływu towarów jest jednym z elementów polityki Unii prowadzonej w celu ustanowienia rynku wewnętrznego, czyli obszaru w którym zapewniona jest swobodna wymiana ekonomiczna pomiędzy członkami Unii. W tym kontekście, wolność przepływu towarów oznacza zniesienie przez państwa członkowskie różnego typu barier, które dyskryminują towary pozostałych państw członkowskich i utrudniają obrót wewnątrz Unii.
Na potrzeby prawa Unii towary zdefiniowane są jako wszelkie produkty, których wartość wyrażona jest w pieniądzu i które mogą być przedmiotem transakcji.
W celu zagwarantowania zniesienia barier prawo Unii Europejskiej przewiduje:
Jak czytamy w wersji skonsolidowanej Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (2012/C 326/01), Unia obejmuje unię celną, która rozciąga się na całą wymianę towarową i obejmuje zakaz ceł przywozowych i wywozowych między Państwami Członkowskimi oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym, jak również przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi.
Jednocześnie produkty pochodzące z państw trzecich są uważane za będące w swobodnym obrocie w jednym z Państw Członkowskich, jeżeli dopełniono wobec nich formalności przywozowych oraz pobrano wszystkie wymagane cła i opłaty o skutku równoważnym w tym Państwie Członkowskim i jeżeli nie skorzystały z całkowitego lub częściowego zwrotu tych ceł lub opłat.
Z kolei zakazane są cła przywozowe i wywozowe lub opłaty o skutku równoważnym między Państwami Członkowskimi.
Zakazane są również ograniczenia ilościowe w przywozie oraz w wywozie oraz wszelkie środki o skutku równoważnym między Państwami Członkowskimi.
W praktyce swoboda przepływu towarów oznacza, że członkowie Unii nie mogą nakładać ceł na produkty sprzedawane pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi, z kolei produkt spoza Unii, wprowadzony na teren Unii w jednym z krajów członkowskich, nie może być ponownie obłożony cłem w innym państwie członkowskim. Nie można również ograniczać, np. celem ochrony krajowych producentów, możliwości oferowania na rynku dowolnego kraju Unii produktów pochodzących z innych krajów członkowskich. Ponadto, towar dopuszczony do obrotu na terenie jednego z krajów Unii, może być, co do zasady bez dodatkowych wymogów, oferowany na terenie każdego innego kraju z obszaru Unii Europejskiej.
