Duże wątpliwości powoduje wypadek przy pracy w trakcie wykonywania pracy zdalnej. Co w przypadku gdy pracownik wykonujący prace zdalną dozna wypadku? Jakie okoliczności będą uznane za wypadek przy pracy zdalnej oraz jakie czynności będzie musiał podjąć pracodawca?
Wypadkiem przy pracy jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodującą uraz lub śmierć, które to zdarzenie nastąpiło w związku z wykonywaną pracą. Istotna jest definicja wypadku przy pracy, ponieważ nie każdy wypadek w trakcie pracy będzie uznany za wypadek przy pracy.
W projekcie z dnia 16 lipca 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, na mocy którego praca zdalna ma się pojawić na stałe w Kodeksie pracy, przewidziane zostały przepisy dotyczące wypadku przy pracy w trakcie pracy zdalnej, natomiast przede wszystkim odsyłają do obecnych uregulowań.
W trakcie wykonywania pracy zdalnej pracownik ma o wiele większą swobodę w organizowaniu swojego czasu pracy oraz przerw, niż gdyby pracował w zakładzie pracy. Wobec tego, wyjście do sklepu lub na chwilę do sąsiadki, czy nawet z psem na spacer i w trakcie tych czynności doznanie wypadku nie będzie kwalifikowane jako wypadek przy pracy.
To w takim razie kiedy będzie można zakwalifikować wypadek przy pracy podczas pracy zdalnej? Oczywiście, warto podkreślić, że każdy przypadek należy indywidualnie zbadać i ocenić. Należy spełnić przesłanki z definicji wypadku przy pracy, czyli musi być to nagłe zdarzenie, które wywołała przyczyna zewnętrzna, powstał uraz lub doszło do śmierci oraz zdarzenie nastąpiło w związku z pracą. Istotny jest związek z pracą, ponieważ doznanie urazu podczas przygotowywania obiadu dla rodziny nie będzie uznane jako wypadek przy pracy, gdyż związek z pracą został zerwany. Jednak należy się zastanowić czy zrobienie sobie kawy lub herbaty i oparzenie się w trakcie ich przygotowywania będzie uznane za wypadek przy pracy. Niektórzy uznają, iż przypadek ten nie spełnia przesłanek z definicji wypadku przy pracy, ponieważ przygotowanie sobie herbaty lub kawy nie jest związane z pracą – pracownik może pić tylko wodę lub jakieś inne napoje. Z drugiej strony, znajdą się tacy, którzy jednak zakwalifikują ten przypadek jako wypadek przy pracy, ponieważ robienie kawy lub herbaty jest często nieodłącznym elementem wykonywania pracy.
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, jeżeli pracownik dozna wypadku przy pracy, pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom. Jak widać na pierwszy rzut oka, przepisu tego nie możemy w pełni zastosować do pracy zdalnej, bowiem pracodawca nie będzie w stanie sprostać tym wszystkim obowiązkom, ze względów oczywistych i obiektywnych. Wypadek przy pracy zdalnej będzie miał miejsce poza siedzibą pracodawcy, najczęściej w miejscu zamieszkania pracownika, a więc poza miejscem, nad którym sprawuje władztwo oraz stały nadzór.
W przypadku gdy pracownik wykonujący pracę zdalną ulegnie wypadkowi przy pracy to pracownik lub jego domownik, musi zgłosić pracodawcy, iż uległ wypadkowi przy pracy. Następnie zespół powypadkowy ustala termin oględzin miejsca wypadku. Projekt przewiduje, że zespół powypadkowy będzie mógł w ogóle odstąpić od dokonywania oględzin miejsca wypadku przy pracy zdalnej, jeżeli uzna że okoliczności i przyczyny wypadku nie budzą wątpliwości. Wtedy zespół powypadkowy będzie musiał ustalić okoliczności i przyczyny jedynie w oparciu o posiadane informacje, które będą zawarte w zgłoszeniu i pozyskanej dokumentacji oraz powołując się na własne doświadczenie zawodowe i wiedzę w tym zakresie.
Zespół powypadkowy powołuje pracodawca, którego zadaniem jest ustalić okoliczności i przyczyny wypadku, sporządzić protokół ze zdarzenia oraz podjąć środki zapobiegające podobnym wypadkom w przyszłości. Pracodawca również ma obowiązek niezwłocznie zgłosić okręgowemu inspektorowi pracy i prokuratorowi każdy wypadek ze skutkiem śmiertelnym lub ciężkim oraz wypadek zbiorowy. Należy też pamiętać, że pracodawca jest zobowiązany prowadzić rejestr wszystkich wypadków przy pracy.
Pracownik zgłaszając pracodawcy, iż uległ wypadkowi przy pracy, wyraża jednocześnie zgodę na prowadzenie przez pracodawcę czynności kontrolnych w miejscu wykonywania pracy. Miejscem wykonywania pracy zdalnej najczęściej będzie miejsce zamieszkania pracownika, zaś pracodawca jest obowiązany nie naruszać prywatności pracownika i innych domowników. Wobec tego proponowane przepisy przewidują, że termin oględzin miejsca wypadku będzie ustalony z pracownikiem lub domownikiem oraz zespołem powypadkowym, aby nie naruszać prywatności pracownika oraz innych osób tam zamieszkujących. Jednakże może się zdarzyć sytuacja, że pracownik będzie wykonywał pracę zdalną w innym miejscu, niż jego miejsce zamieszkania na przykład w hotelu. W związku z tym, zespół powypadkowy będzie musiał uzyskać zgodę na „wejście” do danego pokoju hotelowego od właściciela hotelu. Co istotne brak takiej zgody, a tym samym brak możliwości przeprowadzenia oględzin będzie ograniczało możliwość ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku przy pracy. Projekt nie przewiduje jakie będzie to niosło skutki za sobą, a jedynie że zespół powypadkowy będzie mógł odstąpić od oględzin miejsca wypadku, co tak naprawdę nie rozwiązuje tego problemu.
Rekomendacje CZTR
Istotnym obowiązkiem pracodawcy jest zaznajomienie pracowników z wykonywaniem pracy na danych stanowiskach, również w przypadku świadczenia pracy zdalnej. Dodatkowo, dobrym rozwiązaniem jest przygotowanie, pomimo oceny ryzyka zawodowego i informacji z tego wynikających, prostej instrukcji pracy zdalnej, która określi jak prawidłowo ustawić oświetlenie, biurko, monitor, kable, itd. Pracodawca musi pamiętać o odebraniu od pracownika oświadczenia, że został poinformowany o zasadach bhp, bezpieczeństwa w pracy i je zrozumiał.
Zachęcamy do śledzenia na bieżąco zmian legislacyjnych wprowadzających pojęcie „pracy zdalnej” do polskiego kodeksu pracy oraz naszego projektu #zdalnielegalnie.
