Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów w postanowieniu z dnia 21 kwietnia 2017 r. (sygn. akt I CSK 472/16) przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Sądu Najwyższego zagadnienie prawne: „Czy roszczenie o zadośćuczynienie na podstawie art. 448 KC w związku z art. 24 § 1 KC przysługuje osobom bliskim poszkodowanego także wtedy, gdy na skutek czynu niedozwolonego poszkodowany doznał poważnego uszczerbku na zdrowiu?”.
W rozpoznawanej sprawie z powództwem wystąpili członkowie rodziny przeciwko szpitalowi powiatowemu. Pracownicy szpitala dopuścili się drastycznych zaniedbań w czasie porodu, wskutek czego małoletnia powódka znajduje się w stanie wegetatywnym.
Sąd Okręgowy w Warszawie przyznał poszkodowanej kwotę 400 tys. zł zadośćuczynienia. Natomiast na rzecz rodziców zasądził łącznie kwotę 100 tys. zł zadośćuczynienia. Obie strony złożyły apelacje. Sąd Apelacyjny w Warszawie uwzględnił jedynie apelację powodów. Zwiększając sumę zadośćuczynienia dla poszkodowanej o dalszą kwotę 800 tys. zł i o dalszą łączną kwotę 400 tys. zł dla rodziców.
Sądy obu instancji przyjęły, że rodzice małoletniej powódki mogą skutecznie domagać się na podstawie art. 448 KC zasądzenia zadośćuczynienia za naruszenie ich dobra osobistego w postaci więzi rodzinnych, które w tym wypadku nie zostały zerwane ale, uwzględniając stan zdrowia małoletniej powódki, powodowie zostali pozbawieni realnej możliwości kształtowania prawidłowych relacji rodzinnych z ich dzieckiem.
Pozwany złożył skargę kasacyjną. Domagał się oddalenia apelacji w zakresie kwot zadośćuczynienia rodziców za naruszenie ich dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej. Pozwany wskazywał w niej, że doszło do naruszenia art. 448 KC, gdyż w sytuacji, w której następstwem czynu niedozwolonego nie jest śmierć poszkodowanego a jedynie uszczerbek na zdrowiu, bliskim poszkodowanego nie przysługuje zadośćuczynienie oparte na przepisach o ochronie dóbr osobistych.
Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę kasacyjną, powziął poważne wątpliwości prawne. Jak wskazał, art. 446 § 4 KC nasuwa pytanie o dopuszczalność roszczenia o zadośćuczynienie na podstawie art. 448 KC, gdy poszkodowany czynem niedozwolonym żyje, doznał jednak poważnego uszczerbku na zdrowiu. „Obcujący z tak poszkodowanym jego bliscy doznają niewątpliwie cierpienia, jednakże kwestią jest, czy cierpienie to ma doznawać rekompensaty” – stwierdził SN w postanowieniu. Zdaniem SN, ustawodawca udzielił ochrony dobru osobistemu w postaci więzi rodzinnych tylko w razie zerwania ich przez śmierć.
SN wyjaśnił, że ocena, jaki stan zdrowia poszkodowanego już uzasadnia przyjęcie, że dobro osobiste w postaci więzi rodzinnych doznało uszczerbku, a jaki na taką oceną jeszcze nie pozwala, cechowałaby się uznaniowością, a nawet dowolnością.
„W obowiązujących przepisach brak jest podstawy prawnej dla zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę polegającą na cierpieniach psychicznych, którą ponosi członek rodziny w przypadku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia osoby najbliższej; powyższe wymagałoby interwencji ustawodawcy” – stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu.
Postanowienie SN z dnia 21 kwietnia 2017 r. (sygn. akt I CSK 472/16) jest dostępne w „Pełnej publikacji”.
