Trwają prace nad rządowym projektem nowelizacji ustawy o związkach zawodowych. Projekt przewiduje m. in. nabycie praw do związkowych uprawnień dla osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych. Zrzeszanie się przez osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych będzie możliwe po odbyciu min. półrocznego stażu u jednego pracodawcy. W ten sposób osoby uzyskają przywileje związkowe do tej pory dostępne jedynie dla pracowników zatrudnionych na podstawie umów o pracę, tj. zniesienie obowiązku świadczenia pracy i ochrona przed zwolnieniem.
Powyższe zmiany wymusił wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2 czerwca 2015 r. (sygn. akt K 1/13). Trybunał stwierdził, że prawo do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych przysługuje nie tylko pracownikom, lecz także zatrudnionym na innych podstawach, w tym umowach cywilnoprawnych.
Zakres uprawnień związkowych, jakie zyskają działający w organizacjach zleceniobiorcy i samozatrudnieni, będzie tylko nieznacznie mniejszy w porównaniu z przysługującym pracownikom etatowym. Przykładowo, prawo do doraźnego zwolnienia z pracy na dokonanie czynności wynikających z funkcji związkowych będzie przysługiwało, o ile obowiązki danej osoby może wykonać inny zatrudniony. Na takiej samej zasadzie będą mogli korzystać ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy przez okres kadencji w zarządzie organizacji związkowej. W przypadku naruszenia zakazu rozwiązywania umowy z samozatrudnionym lub zleceniobiorcą będzie im przysługiwało odszkodowanie w wysokości trzech pensji. Ponadto, zyskają ochronę antydyskryminacyjną na zasadach przewidzianych w Kodeksie pracy. Zakazane będzie rozwiązanie umowy lub odmowa awansu z powodu przynależności do związku zawodowego lub pełnienia w nim funkcji. Związki założone przez osoby pracujące na umowach cywilnoprawnych będą mogły domagać się od pracodawcy udostępnienia pomieszczenia i urządzeń technicznych niezbędnych do wykonywania działalności związkowej.
Projekt zakłada, że pracodawca będzie mógł wnioskować do okręgowego inspektora pracy o dokonanie weryfikacji liczebności organizacji związkowej. Od liczby osób zrzeszonych zależy wiele uprawnień m. in. liczba członków chronionych przed zwolnieniem lub zwolnionych z obowiązku świadczenia pracy. Osoba przynależącą do kilku organizacji związkowych zostanie uwzględniona tylko jako członek jednej z nich, samodzielnie wybranej. Projekt ma wprowadzić podwyższenie progu reprezentatywności związków zawodowych do min. 15 proc. ogółu osób wykonujących pracę zarobkową, zatrudnionych w zakładzie. To rozwiązanie ma na celu przeciwdziałanie sytuacjom, gdy mniejsze organizacje blokują porozumienia zawierane z pracodawcą przez liczniejsze związki.
